Kraina lodowych wulkanów na Plutonie – naukowe newsy

Czas czytania w minutach: 3

Astronomowie donoszą, że na planecie karłowatej – Plutonie, odkryli gigantyczne lodowe wulkany. Wulkany według nich nie przypominają żadnej innej formacji znanej nam w Układzie Słonecznym, nie są też znane mechanizmy ich działania. Jakie światło rzuca to odkrycie na dalsze badania Plutona?

Co czyni planetę?

Gdy w 2015 roku międzyplanetarna sonda kosmiczna New Horizons należąca do NASA przelatywała obok Plutona, miała do wykonania nie lada zadanie. Do jej obowiązków należało zebranie i przesłanie na Ziemię maksymalnie dużej ilości danych między innymi o atmosferze, składzie powierzchni, temperaturze oraz ewentualnych nowych księżycach Plutona. Dzięki niej po raz pierwszy zobaczyliśmy na fotografiach, jak wygląda z bliska niezbadana wcześniej powierzchnia tej planety karłowatej. Planety karłowatej, którą Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2006 roku (wg niektórych) wzgardziła, odbierając jej status planety ¹.

^{Pierwsze tak wyraźne zdjęcie Plutona wykonane przez sondę New Horizons w 2015 roku.}

Pluton należy do największych obiektów transneptunowych, to znaczy planetoid, których orbity znajdują się poza trajektorią Neptuna. Do 2006 roku był dziewiątą planetą układu słonecznego. Stracił jednak ten status wraz z odkryciem większej liczby obiektów transneptunowych. Od 2006 roku do posiadania statusu planety niezbędne jest również oczyszczenie swojej najbliższej okolicy z innych obiektów porównywalnej wielkości – gdyby nie to kryterium, musielibyśmy nadać status planety również wielu innym ciałom niebieskim. Pluton to tajemniczy i nieprzyjazny obiekt. Składa się ze skał, lodu i metali, a jego atmosfera nie jest zbyt gruba. Na jego powierzchni jest ciemno i panują ekstremalnie niskie temperatury, a rok na tej planecie trwa ok. 248 ziemskich lat!

Lodowe wulkany

Do niedawna sądzono, że jest całkiem zamrożony, jednak naukowcy wciąż analizują dane dostarczone przez sondę. Wiele zdjęć i innego rodzaju danych pozwoliło astronomom na szczegółowe badanie topografii i składu geologicznego Plutona. Na jednym z obszarów nazwanym Sputnik Planitia odkryto pasmo górskie, których skład zaskoczył badaczy. Naukowcy z Southwest Research Institute podejrzewają, że te szczyty zbudowane są nie ze skał, a z zamrożonej mieszaniny amoniaku, azotu, metanu i wody! To wielkie lodowe wulkany (inaczej kriowulkany), które podczas erupcji wypluwają z siebie… lodową papkę lub mgiełkę zawierającą różne związki. Tak jak wulkaniczna lawa zastyga, tworząc wulkaniczne góry, tak samo owa mgiełka zamarza i buduje lodowy świat.

^{Położenie jednego z lodowych wulkanów na Plutonie i zdjęcia powierzchni z bliska.}

Po analizie geologicznej grupa astronomów doszła do ciekawych wniosków. Okazuje się bowiem, że wulkany nie są tak stare jak przypuszczano, oraz że powstały w wyniku ciepła pochodzącego spod powierzchni. To z kolei oznacza, że badacze najwyraźniej mylili się co do procesów geologicznych na Plutonie. Okazuje się też, że jest on cieplejszy, niż zakładała to misja New Horizons. Ciepło z wnętrza może pochodzić na przykład z wewnętrznego oceanu, jednak tego dokładnie jeszcze nie wiemy. Na pewno nie pochodzi ono od Słońca – Pluton znajduje się zbyt daleko naszej Gwiazdy.

Istnienie aktywnych lodowych wulkanów w miejscu tak nieprzyjaznym, o ekstremalnie niskiej temperaturze, małej grawitacji i niskim ciśnieniu, uświadamia nas, jak niewiele wiemy jeszcze o tajemnicach peryferiów Układu Słonecznego. Czego dowiemy się niebawem? Czas pokaże!