3 genialne kobiety, które zmieniły oblicze programowania

Pomimo że informatyka przynajmniej przed XXI wiekiem kojarzyła się głównie z męskim zawodem, kobiety również z powodzeniem ją współtworzyły. Przed Wami 3 informatyczki, z których każda była pionierką programowania swojej epoki. Odwiedzimy najpierw XIX-wieczną Anglię, by następnie przenieść się do przedwojennej Ameryki i zostaniemy tam do czasów zimnej wojny. Zapraszam w podróż z 3 niezwykłymi kobietami, których wyobraźnia i talent matematyczny odmieniły świat nauki i cyfryzacji.

Ada Lovelace – XIX-wieczna programistka?

Naszą listę otwiera oczywiście słynna hrabina Ada Lovelace, nazywana niekiedy pierwszą na świecie programistką i to w czasach, kiedy nikt nie słyszał jeszcze o komputerach. Czy faktycznie tak było? Ada swoją niezwykłość podkreślała także, łącząc poezję z matematyką, mawiając, że jest zarówno analitykiem jak i metafizykiem.

Ada przyszła na świat w 185 roku jako dziecko słynnego brytyjskiego poety lorda Byrona. Za młodu zafascynowana zarówno poezją jak i matematyką, miała wielu uczonych nauczycieli nauk ścisłych. Poprzez wspólną przyjaciółkę Mary Sommerville, szkocką fizyczkę, poznała matematyka –  Charlesa Babbage’a, który zainspirował ją do badań nad maszyną analityczną. Wykład poprowadzony przez Babbage’a na temat owej maszyny został opublikowany w 1842 roku, a Ada Lovelace przetłumaczyła go z fancuskiego, dołączając do niego notatki… dłuższe, niż sam tekst.

W tych notatkach hrabina zawarła diagram, który uważa się za pierwszy program komputerowy w historii. Jednak wokół tego twierdzenia wciąż krążą kontrowersje. Otóż historycy informatyki twierdzą w swoich publikacjach, że nie ma dowodów, że Ada faktycznie napisała program do maszyny analitycznej. Większość pomysłów była ideami Babbage’a, a naukowcy skłaniają się ku myśli, że Ada Lovelace swoimi notatkami przyczyniła się do rozpowszechnienia idei matematyka. Jednak sam fakt, że XIX-wieczna arystokratka zajmowała się niecodzienną jak na tamte czasy profesją dla kobiety i rozwijała swoje zainteresowania naukowe, jest godny uwagi.

Grace Hopper – matka wszystkich programistów

Wojsko odrzuciło jej aplikację ze względu na wiek (34 lata). Mimo to przeszła do historii jako pionierka programowania, matka współczesnej informatyki, rewolucjonistka oraz niewątpliwie wizjonerka. Grace Hopper wprowadziła kobiecy pierwiastek do całkowicie zdominowanego w pierwszej połowie XX wieku przez mężczyzn świata wojskowości oraz informatyki. Jako jedna z niewielu jak na tamte czasy kobiet rozpoczęła karierę w armii, a wojsko stało się jej czterdziestoletnią pasją. Zasłynęła stworzeniem pierwszego kompilatora.

Grace Murray Hopper urodziła się w 1906 roku w Nowym Jorku jako jedno z trojga dzieci rodziny o szkockich i holenderskich korzeniach. Już od najmłodszych lat wykazywała talent do nauk matematycznych, a o jej żądnym wiedzy dzieciństwie krążyła historia o tym, jak mała Grace rozłożyła na części pierwsze aż 7 zegarków, bo chciała poznać, jak działa budzik. Jeszcze w latach 30. zdobyła tytuł magistra, a później doktora matematyki na Uniwersytecie w Yale jako pierwsza kobieta w historii uczelni, a w 1941 roku została tam profesorem nadzwyczajnym.

Dwa lata później spełniło się jej marzenie – przyjęto ją do amerykańskiego wojska, choć dopiero za drugim razem (przeszła do marynarki wojennej). Zajmowała się tam tworzeniem jednego z pierwszych komputerów użytych podczas II Wojny Światowej – maszyny obliczeniowej Harvard Mark I. Później wyszła z rewolucyjnym jak na tamte czasy pomysłem – sprawić, by komputer rozumiał wprowadzane dane zapisane ludzkim językiem. Dzięki niej powstało kilka systemów, między innymi FLOW-MATIC (B-0) oraz jeden z pierwszych języków programowania – COBOL. 

Zapewne nawet osoby niezwiązane z informatyką kojarzą programistyczny termin bug – to właśnie Grace Hopper zawdzięczamy jego popularność. Skąd się wziął? Otóż pewnego razu podczas pracy nad wspomnianą maszyną obliczeniową do komputera wpadła prawdziwa ćma, która… spowodowała awarię. Na tyle istotną, że słowo bug pojawiło się w dzienniku Grace. Hopper do tego stopnia kochała wojsko, że na emeryturę odchodziła dwa razy. Raz, w 1986 roku, by po pół roku wrócić do armii i zająć się przygotowywaniem oprogramowania do walidacji języka COBOL. Kolejny raz poszła na emeryturę dopiero… dwadzieścia lat później! Przeszła do historii nie tylko jako uzdolniona matematyczka, jedna z niewielu kobiet w męskim środowisku, ale też jako pełna pasji wykładowczyni dla młodzieży.

Margaret Hamilton – ta, która uratowała misję Apollo 11

Margaret Hamilton przeszła do historii jako programistka, która dosłownie uratowała misję Apollo 11, a dzięki lądowaniu na Księżycu zakończył się wyścig kosmiczny między USA a ZSRR. 20 lipca 1969 roku obecni w lądowniku księżycowym Armstrong z Aldrinem najpierw zorientowali się, że lecą zbyt szybko i może to wpłynąć na miejsce lądowania. Jednak nie był to koniec problemów technicznych – wkrótce usłyszeli alarm. Okazało się, że komputer pokładowy zaczął zgłaszać problem z przeciążeniem zadaniami i misja zawisła na włosku. Na szczęście dzięki Margaret Hamilton i jej zespołowi można było kontynuować misję. Przewidująca Margaret napisała kod do komputera pokładowego w ten sposób, żeby był w stanie priorytetowo zająć się najważniejszymi zadaniami, zamiast się zawiesić i doprowadzić do ewentualnej tragedii.

Młoda Margaret już po liceum w latach 50. wybrała matematykę oraz filozofię jako obiekt studiów. Wybierając filozofię zainspirowała się ojcem i dziadkiem. Po studiach rozpoczęła tymczasową pracę w MIT, gdzie rzucono ją na głęboką informatyczną wodę. To właśnie tam nauczyła się programowania, a trzeba pamiętać, że w tych czasach kursy z inżynierii oprogramowania praktycznie nie istniały. Jako jedna z programistek miała okazję pracować przy niezwykle wymagającym projekcie SAGE, który miał za zadanie stworzyć system wykrywający wrogie lotnictwo. 

Dzięki zdobytym umiejętnościom w zakresie inżynierii oprogramowania jako pierwsza kobieta została w 1965 roku zatrudniona do projektu, który ją niezwykle ekscytował. I nic dziwnego, ponieważ był to projekt rozwijający oprogramowanie pokładowe dla modułu Apollo 11, stacji SkyLab i lądownika, który miał po raz pierwszy dotknąć Srebrnego Globu. Wkrótce stała się głową zespołu, a przemyślana i wielowarstwowa praca pozwoliła finalnie astronautom na szczęśliwe i historyczne już lądowanie na Księżycu. 

Margaret Hamilton przeszła też do historii za wprowadzenie pojęcia “inżynieria oprogramowania”. Jak sama wspomina, gdy wyszła z pomysłem wyodrębnienia tej konkretnej dziedziny, nikt wcześniej nie słyszał nawet tego terminu. Za swoje zasługi Barack Obama odznaczył ją Prezydenckim MEdalem Wolności – najwyższym amerykańskim odznaczeniem dla cywilów za szczególny wkład w interesy państwa. Jest też m.in. laureatką nagrody Ady Lovelace od Stowarzyszenia Kobiet Ery Komputeryzacji oraz nagrody NASA za Wybitny Czyn w Przestrzeni Kosmicznej.

Źródła

1. https://klabs.org/home_page/hamilton.htm
2. Tiffany K. Wayne: American Women of Science Since 1900. ABC-CLIO, 2011 
3. https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2016/11/16/president-obama-names-recipients-presidential-medal-freedom
4. https://klabs.org/history/history_docs/mit_docs/1711.pdf
5. https://www.komputerswiat.pl/artykuly/redakcyjne/uratowala-misje-apollo-11-jej-kod-umozliwil-ladowanie-na-ksiezycu/wqr4ty8
6. https://kompaniainformatyczna.pl/2022/03/04/grace-hopper-krotka-biografia-matki-informatyki/
7. “Grace Hopper: Queen of computer code”, Laurie Wallmark, Sterling Publishing CO INC
8. https://technologywomen.pl/grace-hopper-kobieta-ktora-dala-poczatek-wspolczesnemu-programowaniu/
9. J Fuegi, J Francis, Lovelace & Babbage and the creation of the 1843 'notes’, 2003, s. 16-26. 
10. https://www.biography.com/scholars-educators/ada-lovelace

Zainteresowało Cię to, co czytasz? Chcesz wiedzieć więcej? Śledź nas na Facebooku, i – pozwól, że wyjaśnię!