Jednym z większych zagrożeń dla ludzkości są choroby odzwierzęce. Pojawiały się one na naszym blogu już w kilku różnych formach, czy to w recenzji książek, czy też gdy pisaliśmy o COVID i szczepieniach przeciw niemu. Grypa, dżuma, AIDS, ebola… I wiele innych, mniej znanych chorób człowieka wywoływanych jest wirusami, które “przeskoczyły” – bądź też przeskakują – na nasz gatunek od zwierząt. A czy zastanawialiście się kiedyś nad możliwością przeskoku w drugą stronę?
Przeskakujące patogeny
Okazuje się, że jak najbardziej jest to możliwe. Dla wirusów czy bakterii nie jesteśmy “bardziej wyjątkowi” niż makak czy inny szympans. Jeżeli niektóre patogeny są w stanie przeskoczyć ze zwierząt na nas, to są też i takie, które mogą przeskoczyć w drugą stronę. A skutki takiego przeskoku? Cóż, takie, jakich można się spodziewać. Gdy na nas przeskakuje nowa choroba odzwierzęca, zwykle nie mamy na nią odporności, więc łatwo się rozprzestrzenia i może wywołać olbrzymie szkody – na przykład dżuma, nie bez powodu nazywana czarną śmiercią.
I tak też może być u zwierząt. W 2017 roku wirus, wywołujący u ludzi zwykłe przeziębienie, zabił 12% liczącej sobie przeszło 200 osobników grupy szympansów w Parku Narodowym Kibale w Ugandzie. Ogółem “odludzkie” wirusy atakujące drogi oddechowe odpowiadały za przeszło połowę zgonów o znanej przyczynie pośród zamieszkujących tam szympansów. Ale właściwie dlaczego mielibyśmy się tym przejmować? Cóż, jeśli nawet pominąć zwykły argument z przyzwoitości – wykorzystujemy małpy do generowania ruchu turystycznego1Że już o zastosowaniach naukowych nie wspomnę, postarajmy się ich przy okazji nie zabijać – to jest po temu jeden, bardzo istotny powód. Otóż przeniesienie wirusa na zwierzęta daje mu nowy rezerwuar, w którym może się “schować”, poczekać, aż pozbędziemy się odporności stadnej – po czym znowu nas zaatakować.
Zarazić się od człowieka
Ostatnie wyniki badań pozwoliły naukowcom stwierdzić, skąd prawdopodobnie biorą się wirusy wśród zwierząt. Sami turyści nie mogą być odpowiedzialni za wszystkie przypadki, tym bardziej, że w stadach, do których się ich nie dopuszcza, przeskok wirusa na małpę też się zdarza. Czy to wina naukowców? Oni raczej zachowują się odpowiedzialnie, utrzymują dystans, noszą maseczki… Więc skąd? Jak się okazuje, daje się dostrzec wysoką korelację pomiędzy chorobami uczniów lokalnych szkół a chorobami małp.
Czyżby więc dzieci zarażały szympansy? Najprawdopodobniej ciąg zdarzeń jest nieco bardziej skomplikowany. Dzieci zarażają swoich rodziców i innych dorosłych. Ci jednak mają układ odpornościowy rozwinięty na tyle, że nie chorują, ale przenoszą wirusa. Gdy taki lokalny mieszkaniec, często pracownik parku, przenoszący dziecięcego wirusa, pójdzie do lasu i natknie się na małpę – ma szansę ją zarazić…
Jak temu przeciwdziałać? Cóż, w tym celu powstał projekt “Zdrowe dziecko, zdrowa małpa”. Skupia się on na poprawie warunków sanitarnych w lokalnych szkołach, a jednocześnie na wyjaśnieniu lokalnej populacji, jak działa przenoszenie wirusów między ludźmi i potencjalnie na zwierzęta. W tym na wyjaśnieniu, że można być bezobjawowym, a jednocześnie zarażać2Mam deja vu z dyskusji odbywających się w Polsce jeszcze niedawno…. O tym, jak wygląda ogólna sytuacja na miejscu świadczy fakt, że jako opcja “de luxe” traktowany jest postulat wprowadzenia płatnych dni zwolnienia lekarskiego dla pracowników, których dzieci chorują… Ale kto wie, może argument ekonomiczny “małpy ściągają turystów” zachęci do sięgnięcia nawet po tak “radykalne” środki? Wszak gdy nie wiadomo, o co chodzi…
Źródła:
- Chimpanzees are dying from our colds — these scientists are trying to save them (nature.com)
- Risk factors for respiratory illness in a community of wild chimpanzees (Pan troglodytes schweinfurthii) | Royal Society Open Science (royalsocietypublishing.org)
Zainteresowało Cię to, co czytasz? Chcesz wiedzieć więcej? Śledź nas na Facebooku, i – pozwól, że wyjaśnię!